Khi robot gia nhập thị trường lao động, thanh thiếu niên “hết cửa” làm thêm?
Công nghệ được kỳ vọng là động lực cho sự phát triển, nhưng đang có một thực tế đáng báo động: các giải pháp tự động hóa đang đẩy thanh thiếu niên ra khỏi thị trường lao động, thậm chí “tranh giành” nốt những công việc làm thêm vốn đã ít ỏi của tuổi teen. Cùng Techie làm rõ hơn sau đây!
Robot đã bắt đầu gia nhập thị trường lao động
Hiện tại, ở Nhật Bản đã có robot sắp xếp hàng hóa trong cửa hàng tiện lợi. Mặc dù công nghệ này chưa xuất hiện rộng rãi ở Mỹ, nhưng giới phân tích cho rằng các tập đoàn bán lẻ như 7-Eleven hay Walmart sẽ sớm đưa robot vào thử nghiệm.
Thực tế vào năm 2018, Walmart từng từ bỏ dự án robot kiểm tra kệ hàng. Tuy nhiên sau 7 năm, công nghệ AI và thị giác máy tính đã có bước tiến dài. Chỉ là vấn đề thời gian trước khi một cánh tay máy xếp lại dãy ngũ cốc Fruity Pebbles thay cho một học sinh trung học đang tranh thủ làm thêm để kiếm một chút tiền tiêu.
Sự thật là, ngày càng có ít công việc dành cho thanh thiếu niên. Bằng chứng là hồi tháng 8 năm 2000, có tới 52,3% người người Mỹ trong độ tuổi 16 – 19 tham gia lao động. Đến tháng 8 năm 2025, con số này chỉ còn 34,8%. Có rất nhiều nguyên nhân (và hầu hết đều quy về hai chữ “công nghệ”), nhưng dù lý do là gì thì điều này dường như mang đến hệ quả không mấy tích cực cho xã hội.
Ít ai thực sự hưởng lợi khi một robot lật bánh burger thay vì một con người, ngoại trừ những nhà đầu tư vào các công ty phát triển robot như RoboBurgers.AI.
Ông Harry J. Holzer, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Brookings nhận định rằng: tự động hóa khiến phần thưởng kinh tế chuyển từ người lao động sang chủ doanh nghiệp, những người giờ đây hưởng lợi nhuận cao hơn với ít chi phí nhân công hơn.
Còn với khách hàng? Bạn nhận được sản phẩm không hề ngon hơn, cũng chẳng đáng tin hơn so với chiếc burger mà một cậu nhóc 17 tuổi tóc nhuộm xanh đỏ làm ra sau quầy. Thậm chí, giá thành cũng không hề rẻ hơn. Và chẳng may, nếu hệ thống dịch vụ đám mây AWS gặp sự cố, khách hàng có khi còn chẳng mua được gì!
Bài học trưởng thành bị đánh mất
Nhưng cái robot lấy đi không chỉ là công việc. Điều quan trọng không kém: thanh thiếu niên đang đánh mất trải nghiệm quý giá trong những năm tháng định hình tính cách: học cách cân bằng trách nhiệm công việc, làm quen với môi trường lao động, rèn kỹ năng tài chính cơ bản – tất cả những điều này chỉ càng khó hơn khi bước qua độ tuổi trưởng thành.
Nếu không từng làm qua những công việc nhỏ như ở Dairy Queen hay siêu thị, họ sẽ bước vào thị trường lao động sau này với sự thiếu sót kinh nghiệm thực tế và khả năng ứng phó với những người sếp khó tính.
Nhà kinh tế học Daron Acemoglu (MIT) nhận định, tự động hóa không thực sự cải thiện năng suất nhiều, mà chủ yếu làm trầm trọng thêm bất bình đẳng thu nhập khi đẩy nhóm lao động kỹ năng thấp ra ngoài. Vốn dĩ công nghệ đã bắt đầu chiếm lĩnh các vị trí trong nhà máy và kho hàng, buộc hiều người lớn vốn làm trong lĩnh vực này phải dịch chuyển sang những công việc vốn dành cho người trẻ hơn như bán lẻ, giao đồ ăn, thậm chí là giao báo. Bằng chứng là độ tuổi trung bình của nhân viên bán lẻ ở Mỹ hiện nay đã tăng lên 38,7 tuổi so với con số 29,3 cách đây 10 năm.
Đã đến lúc, chúng ta cần đặt ra câu hỏi: sự tự động hóa đang mang lại tiến bộ cho ai? Nếu như đằng sau những cánh tay cơ khí và thuật toàn học sâu là một thế hệ đang bị tước mất cơ hội học cách làm việc, va chạm và trưởng thành. Có lẽ công nghệ không chỉ thay đổi cách chúng ta lao động, mà còn đang định hình lại chính hành trình trở thành người lớn của thế hệ trẻ.
>>Xem thêm: “Rollcall” – tính năng mới khiến Gen Z mê mẩn trên Locket