Thần tượng ảo – Không thiếu điều để lo

Thần tượng ảo không khiến cho người hâm mộ phải lo lắng về scandal hay tin đồn hẹn hò nhưng không đồng nghĩa với việc cộng đồng fans không phải lo lắng gì về họ. Ngày càng có nhiều vấn đề liên quan đến pháp lí và đạo đức xuất hiện xung quanh thần tượng ảo, đòi hỏi sự vào cuộc của nhiều cơ quan chức năng.

Bị sử dụng hình ảnh vào văn hoá phẩm đồi truỵ

Deepfake porn, loại văn hoá phẩm đồi truỵ sử dụng gương mặt của người nổi tiếng, hiện đang là vấn đề nhức nhối chưa có lối ra của ngành giải trí. Kĩ thuật ghép gương mặt của người này sang người khác đã xuất hiện trong phim ảnh từ lâu, nhưng để thực hiện được điều này là một quá trình cực kì tốn kém và tỉ mẩn. Để cho ra được thành phẩm chân thực, editor cần có kĩ năng chỉnh sửa và ngân sách tầm cỡ Hollywood.

Tuy nhiên, với sự xuất hiện của Machine Learning, công việc này trở nên nhẹ nhàng hơn và chỉ rút ngắn trong 3 bước: Tập hợp vài hình ảnh có gương mặt người cần ghép, chọn một video/ hình ảnh đồi truỵ, và đợi máy tính xử lí. Tuy phải mất đến 40 tiếng đồng hồ để có thể xuất được một video ngắn, nhưng cũng đủ tiếp tay cho những tên tội phạm tình dục mạng.

Với hàng loạt sao nữ hàng đầu thế giới như Emma Watson, Gal Gadot hay Natalie Portman dần trở thành nạn nhân của loại tội phạm này, các thần tượng ảo cũng không nằm ngoài tầm ngắm. Chỉ cần tìm kiếm cụm từ ‘Hatsune Miku Deepfake Porn’ trên Google, chỉ sau 0.32 giây, sẽ có hơn 10.100.000 kết quả trả về liên quan đến chủ đề này. Đặc biệt, với thần tượng ảo, đối tượng chưa có nhiều quy định được đặt ra và chưa có nhiều chế tài xử phạt được áp dụng, việc sử dụng hình ảnh của các thần tượng ảo trong các văn hoá phẩm đồi truỵ càng khó phát hiện và xử lí hơn cho các cơ quan chức năng. 

Bị bóc lột sức lao động

Thần tượng ảo cũng có nhiều dạng, tuỳ vào từng loại sẽ ít nhiều có sự hiện diện của yếu tố con người. Trong nhiều trường hợp như VTuber Akuma và ngôi sao ca nhạc Trung Quốc Luo Tianyi, mọi biểu cảm và hành động của họ là hình ảnh tái hiện sự diễn xuất của một diễn viên thật sự. Khi Akuma cười với fans, thực ra là diễn viên này đang cười. Khi Luo Tianyi nhảy, thực chất là diễn viên này đang nhảy. 

Sau khi ra mắt vào năm 2020. nhóm nhạc ảo A-Soul nhanh chóng đạt hơn 2 triệu người theo dõi trên Weibo. Đây là nhóm nhạc gồm 5 thành viên, mỗi thành viên đều có giọng nói và hình ảnh được diễn xuất bởi một diễn viên thực, giúp thổi hồn vào những nhân vật ảo này. Tuy nhiên, vào tháng 5/2022, A-Soul đột ngột thông báo rằng thành viên Carol sẽ ngưng hoạt động. Nguyên nhân dẫn đến sự việc này được cho là diễn viên đứng đằng sau sự thành công của Carol chỉ được trả một phần rất nhỏ trong tổng doanh thu khổng lồ mà nhóm A-Soul thu được. Ngoài ra, mặc cho phát ngôn viên của công ty này ra sức phủ nhận, nhưng ByteDance (công ty chủ quản của Carol) còn vướng vào hàng loạt cáo buộc bóc lột sức lao động, quấy rối nơi làm việc, dẫn tới việc sức khoẻ tinh thần của nhân viên liên tục bị giảm sút.

Do sự việc này, nhiều fans đã từ bỏ nhóm A-Soul và chuyển sang hâm mộ nghệ sĩ đã đóng vai Carol trong suốt thời gian qua. Các fans đã tìm ra các tài khoản trên Weibo và Bilibili mà họ tin rằng chính là diễn viên đứng sau Carol. Nhân vật này hiện nay nhận được sự quan tâm theo dõi từ hơn 10.000 fans mỗi ngày. Một ca khúc cô đăng tải lên nền tảng Bilibili vào tháng 7 vừa qua đã đạt được hơn 850.000 lượt xem. Tuy nhân vật này chưa bao giờ lên tiếng xác nhận danh tính của mình, nhưng qua ví dụ này, có thể thấy, thần tượng ảo chỉ là một món ăn mới lạ, cốt lõi thu hút được người hâm mộ vẫn chính là những con người thật đằng sau.

Các vấn đề liên quan đến bản quyền

Hơi khác biệt với các trường hợp thần tượng ảo khác, aespa là nhóm nhạc với 4 thành viên thật hoạt động song song với 4 thành viên ảo. Tạo hình của các thành viên ảo được xây dựng dựa trên hình ảnh của thành viên thật. Tuy nhiên, sự hiện diện của họ này cũng rất hạn chế. Họ chỉ xuất hiện ở các MV ca nhạc của nhóm hoặc một số chương trình âm nhạc có điều kiện kĩ thuật cho phép. Do đó, lượng fans đông đảo của aespa cũng chỉ bị thu hút bởi các yếu tố về ngoại hình, giọng hát hay vũ đạo – như bao nhóm nhạc Kpop khác. Điều này khiến các thành viên ảo chỉ dừng ở mức là gia vị “nêm nếm” cho aespa, chứ không phải là yếu tố tiên quyết tạo nên sự thành công của nhóm.

Điều này khiến người ta đặt ra câu hỏi: Trong trường hợp các thành viên người thật không tiếp tục gia hạn hợp đồng với công ty chủ quản, aespa sẽ đi về đâu, các thành viên ảo có còn nghĩa lí gì nếu các thành viên thực không muốn hình ảnh của mình tiếp tục bị sử dụng cho mục đích giải trí? Liệu rằng fans có còn hào hứng nữa không khi những Karina, Winter, Giselle hay Ningning của họ rời nhóm, và chỉ còn lại các phiên bản AI vô hồn?

Tuy là khái niệm đã xuất hiện đã lâu, nhưng thần tượng ảo gần đây mới thực sự bùng nổ nhờ sự phát triển của công nghệ, nhưng cũng kéo theo đó là nhiều vấn đề về đạo đức và bản quyền còn nhiều bỏ ngỏ. Hy vọng rằng, song hành với sự phát triển của trào lưu này, các cơ quan chức năng trong ngành giải trí sẽ sớm có các quy định hợp lí cho việc hoạt động của các thần tượng ảo.

Cùng đón đọc các bài viết khác thuộc series #thầntượngảo trên Techie tại đây.