Phong trào Luddite thời hiện đại: khi gen Z anti công nghệ

Một cuộc “nổi loạn” đang diễn ra giữa thế hệ Gen Z – những người từng lớn lên cùng smartphone và mạng xã hội. Giờ đây, họ lại chọn tắt thiết bị, xóa ứng dụng, và thậm chí… đập nát iPhone để phản đối chính nền công nghệ từng định hình tuổi trẻ của mình. Cùng Techie tìm hiểu ngay! 

Phong trào Luddite thời hiện đại

Luddite là phong trào đập phá máy móc của những công nhân dệt may ở thế kỷ 19 bởi nỗi lo sợ bị thiết bị tự động hóa cướp mất công việc. Hiện nay, từ Luddite được dùng để chỉ những người bài xích/chống lại công nghệ mới nói chung.

Như một lẽ tất yếu, không dễ dàng để tìm thấy thông tin về phong trào Luddites trên mạng xã hội hiện nay. Vì những người theo đuổi phong trào này không sử dụng smartphone cũng như hiện diện trên các tài khoản trực tuyến. Tuy nhiên, Lauren Edmonds (phóng viên của tờ Business Insider) đã phát hiện ra một bài viết trên Substack về một cuộc biểu tình sắp diễn ra. Cô quyết định đi tìm hiểu phong trào “ngoại tuyến” này theo cách chân thật nhất: trực tiếp ngoài đời thực.

Vì vậy, Edmonds đã có mặt tại công viên High Line ở Manhattan vào một buổi sáng mùa thu đầy nắng. Nơi đây đã diễn ra sự kiện phản đối công nghệ có tên là S.H.I.T.P.H.O.N.E.

Người tham dự đội những chiếc mũ nhọn gấp từ bìa màu, lấy cảm hứng từ hình tượng Thần lùn (gnome). Thần lùn được chọn làm biểu tượng của phong trào nhờ tính “mộc mạc” và “phi kỹ thuật số”. Bên trong mỗi chiếc mũ đều dán một tờ giấy in sẵn, phê phán các vấn đề như trung tâm dữ liệu AI và kêu gọi mọi người tham gia vào “Thời kỳ Phục hưng Luddite”.

Có khoảng vài chục người tham gia sự kiện. Một số thông điệp trên bảng biểu rất thẳng thắn:

“5 tiếng dùng điện thoại mỗi ngày = 15 năm tuổi thọ khi bạn 70.”

“Đại dịch cô đơn không phải lỗi của bạn. Đó là hậu quả đáng xấu hổ của một xã hội xoay quanh chiếc điện thoại.”

Sau khoảng 30 phút, đoàn biểu tình rời High Line, biến thành một cuộc diễu hành đầy ngẫu hứng.

Điểm dừng đầu tiên là cửa hàng Tesla tại New York. Đoàn người mang theo ban nhạc tự chế, kêu gọi mọi người phê phán Elon Musk – người được coi là tâm điểm của quyền lực công nghệ, với các dự án về robot, AI và xe tự lái. Những thông điệp viết quanh cửa hàng thể hiện sự phản đối trực tiếp các sản phẩm và ảnh hưởng khổng lồ của vị tỷ phú này.

Điểm cuối cùng là cửa hàng Apple. Trên đường đi, đám đông hô vang các khẩu hiệu châm biếm mạng xã hội như TikTok và Reels, cùng thông điệp “Apples là để ăn!”. Tại đây, họ tổ chức “phiên tòa giả” cho các sản phẩm công nghệ. Sau khi một người phát biểu về sự mất kết nối do tai nghe và điện thoại gây ra, “người hành hình” cầm đá đập vỡ điện thoại và máy tính bảng đã bị kết tội.

Khi gen Z bài trừ công nghệ

Với nhiều người tham gia phong trào, mục tiêu không phải là phủ nhận hoàn toàn công nghệ, mà là chủ động rút lui khỏi mạng xã hội và smartphone – thứ ngày càng chiếm trọn đời sống của con người.

Theo khảo sát của Gallup năm 2023, có 51% thanh thiếu niên dành ít nhất 4,8 giờ mỗi ngày trên mạng xã hội. Các công ty như TikTok đang đối mặt với những vụ kiện cáo buộc họ tạo ra thuật toán gây nghiện, làm tổn hại sức khỏe tinh thần và thể chất của trẻ em.

Nhận thấy vấn đề trên, một sinh viên cao học tại Harvard là Gabriela Nguyen đã sáng lập tổ chức Appstinence khi cô 24 tuổi. Appstinence là cách chơi chữ từ “abstinence” (kiêng khem, tiết chế) và “app” (ứng dụng), nghĩa là “kiêng ứng dụng” hay “cai mạng xã hội”. Đây chỉ là một trong số ngày càng nhiều tổ chức do gen Z dẫn dắt nhằm kêu gọi giảm sự phụ thuộc vào công nghệ. Không chỉ vì lý do sức khỏe tinh thần, việc tạo ra các tổ chức trên còn như một hành động phản kháng trước quyền lực của các tập đoàn công nghệ đang kiểm soát gần như mọi mặt đời sống.

“Tôi lớn lên cùng thông báo và màn hình nhỏ. Cũng như nhiều người khác, việc nhận thông báo 24/7 đã trở thành thói quen của tôi.Tôi cố gắng tiết chế, nhưng sau hơn hai thập kỷ hấp thụ tin tức và video ngắn trên màn hình nhỏ, việc này không dễ dàng”. Gabriela Nguyen chia sẻ. Cô lớn lên ở thung lũng Silicon và sở hữu thiết bị thông minh đầu tiên khi mới 9 tuổi. Tuy nhiên hiện nay, cô sử dụng một chiếc Light Phone II, loại điện thoại được ví von là “stupidphone” do không có ứng dụng mạng xã hội, tin tức hay email.

Được biết, những phong tào Luddite như trên bắt đầu diễn ra thường xuyên hơn trong 2 năm gần đây, đặc biệt trong giới trẻ ở Mỹ và các nước châu Âu. Gabriela Nguyen nhận định: việc rút lui khỏi mạng xã hội giúp cải thiện sức khỏe tinh thần, vì “khi bạn ở online quá nhiều, chính Internet đang định hình cách bạn nhìn nhận vị trí của mình trong thế giới này.” Cô kết luận rằng, đối với Gen Z, “việc rời xa thế giới số để sống thật với thế giới thực chính là nghi thức trưởng thành” quan trọng nhất.

>>Xem thêm: Trào lưu “giả vờ bận rộn”: Task Masking và cuộc khủng hoảng văn hóa làm việc