Đừng để màu da đánh lừa: Chúng ta giống nhau hơn bạn tưởng

Cách đây 25 năm, khi bản thảo đầu tiên của Dự án Giải mã Bộ gen Người ra đời, cuối cùng thì khoa học cũng khẳng định một sự thật đơn giản mà vĩ đại: Thực tế, sự khác biệt về gene giữa các cá nhân trong cùng một nhóm chủng tộc còn lớn hơn so với giữa các nhóm khác nhau. Cùng Techie tìm hiểu nhé!

Thế nhưng, đến nay, câu chuyện này vẫn chưa khép lại.

Khi sinh học va chạm với chính trị

Gần đây, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký sắc lệnh mang tên “Khôi phục sự Thật và Lý trí cho Lịch sử nước Mỹ”, chỉ trích một triển lãm tại Bảo tàng Nghệ thuật Smithsonian. Lý do? Triển lãm dám tuyên bố rằng “chủng tộc là một phát minh của con người” – điều mà giới khoa học từ lâu đã coi là sự thật không thể chối cãi.

Trump cáo buộc các viện bảo tàng truyền bá “ý thức hệ chống Mỹ” và muốn “chấn chỉnh” câu chuyện lịch sử. Nhưng với các nhà di truyền học như Adam Rutherford, sự việc này không khỏi khiến họ… vừa buồn cười vừa lo lắng.

Bởi vì khoa học đã chứng minh rõ ràng: con người chúng ta không thể chia thành các nhóm chủng tộc cố định dựa trên gene.

Nhìn lại lịch sử: Một “thí nghiệm” sai lầm nhưng dai dẳng

Thế kỷ 18, nhà thực vật học Thụy Điển Carl Linnaeus – người đặt nền móng cho cách phân loại sinh vật hiện đại đã “phân loại” con người dựa trên màu da và vùng địa lý. Ông chia thế giới thành bốn nhóm: người Á (da vàng), người Mỹ bản địa (da đỏ), người Phi (da đen), và người Âu (da trắng).

Nghe thì oai đấy, nhưng thực ra cả hệ thống ấy… sai từ gốc rễ. Không chỉ vì màu da thực tế rất đa dạng, mà còn vì Linnaeus gán luôn cho từng nhóm những đặc điểm tính cách cực kỳ phiến diện – từ “kiêu căng” đến “lười biếng”, rõ ràng mang nặng phân biệt chủng tộc.

Hậu quả của cách nghĩ ấy kéo dài hàng thế kỷ, dù càng ngày khoa học càng chứng minh rằng sự khác biệt giữa con người không thể bị nhốt vào vài cái nhãn đơn giản như vậy.

Di truyền học hiện đại

Khi bước vào kỷ nguyên phân tích gene, các nhà khoa học đã phát hiện những điều đáng kinh ngạc: Người Ethiopia và người Namibia – dù đều được xếp chung là “người da đen” – lại khác nhau về gene nhiều hơn so với sự khác biệt giữa họ và một người châu Âu. Những khác biệt gene thực sự phản ánh lịch sử di cư, tổ tiên và môi trường sống, chứ không tuân theo các khái niệm chủng tộc cứng nhắc.

Ngay cả nhóm người Mỹ gốc Phi – hậu duệ của những nô lệ từ Tây Phi – cũng mang trong mình lượng gene châu Âu đáng kể, phản ánh một giai đoạn lịch sử đau thương nhưng không thể phủ nhận.

Chính vì thế, cách gọi chung “người da đen” hay “người da trắng” chủ yếu chỉ có ý nghĩa xã hội, chứ hoàn toàn không phải là một phân loại khoa học.

Vậy tại sao “chủng tộc” vẫn quan trọng?

Dù không có nền tảng sinh học, chủng tộc vẫn ảnh hưởng lớn đến cuộc sống: từ cơ hội giáo dục, việc làm, cho đến sức khỏe. Ví dụ, trong đại dịch Covid-19, người thuộc các nhóm thiểu số ở Mỹ và Anh bị nhiễm bệnh và tử vong nhiều hơn. Không phải vì “gene xấu”, mà vì họ thường làm những công việc tuyến đầu, sống trong những khu dân cư đông đúc hơn, và đối mặt với bất bình đẳng kinh tế – xã hội.

Nói cách khác, di truyền học hiện đại dạy chúng ta một bài học lớn: Đừng đổ lỗi cho gene; hãy nhìn thẳng vào hệ thống xã hội và lịch sử.

Kết luận

Có thể nói, sau hàng thế kỷ cuối cùng thì khoa học cũng chỉ ra rằng: Chúng ta đều thuộc về một giống loài duy nhất – Homo sapiens, tức là “người thông thái”.

Sự đa dạng mà chúng ta thấy trên thế giới – từ màu da, màu mắt đến kiểu tóc chỉ là những biến thể nhỏ bé trên nền tảng chung khổng lồ. Thay vì cố gắng phân chia nhau bằng những nhãn mác vô nghĩa, có lẽ đã đến lúc chúng ta nên cùng nhau ăn mừng sự khác biệt vì đó mới chính là món quà tuyệt vời nhất mà di truyền học đã tiết lộ.

Xem thêm: Dữ liệu ADN – Món hàng nóng trong thời kỳ công nghệ