Đánh cắp danh tính trên thị trường NFT

Vào một ngày tình cờ, bạn nhìn thấy gương mặt mình, cùng hằng sa số những gương mặt đồng nghiệp khác dưới dạng ảnh kỹ thuật số trong một phòng trưng bày nào đó. Tuy nhiên, lạ lẫm thay, ở phần mô tả của tác phẩm này, bên cạnh tên của bạn, xuất hiện tên của một ai đó nữa, cùng với chú thích rằng họ là người đã trả tiền để sở hữu hình ảnh này.

Bạn bắt đầu cảm thấy băn khoăn: tên và gương mặt của bạn được sử dụng trong tác phẩm mà bạn không hề hay biết, càng không có sự đồng ý nào trước đó. Đó là còn chưa kể, tác phẩm này được đưa vào trưng bày trong một không nghệ thuật để đầu tư, mua bán, đổi chác mà bản thân bạn lại không được hưởng bất cứ quyền lợi gì.

Ví dụ trên phản ánh sự xuất hiện của khái niệm “portrait piracy” – vi phạm bản quyền chân dung trong thị trường NFT có liên quan đến đánh cắp danh tính (identity theft), khai thác hình ảnh (exploitation imagery) và tiền mã hóa (crytocurrency) mặc dù NFT không có mối liên quan nào đến quyền sở hữu tác phẩm nghệ thuật thực tế.

MetaDeckz và Cipher Punks là hai bộ sưu tập NFT cho thấy việc các nghệ sỹ đang tìm cách kiếm tiền từ những hình ảnh không được ủy quyền, không có sự đồng thuận vì mục đích sinh lợi.

Hai bộ sưu tập này gồm những bản phác họa chân dung của các streamer trên ứng dụng Twitch, bằng cách tái hiện lại một số khung cảnh trong suốt thời gian những nhân vật nổi tiếng này thực hiện streaming. Các tác phẩm NFT khác  trong bộ sưu tập là những bức chân dung về các nhà hoạt động quyền riêng tư trên internet (internet privacy activist) trong phong trào Cypherpunk – những người đề cao việc sử dụng mật mã để cải thiện quyền riêng tư trực tuyến.

Cypherpunk là một nhóm các nhà khoa học máy tính đã gặp gỡ nhau vào những năm 1990. Đây được xem là những người tiên phong trong lĩnh vực bảo mật internet, là nguồn cảm hứng cho các công nghệ dựa trên nền tảng blockchain như bitcoin.

Một số thành viên trong nhóm Cypherpunk này đã vô cùng bất ngờ khi thấy những hình ảnh của mình được sử dụng trong bộ sưu tập Cipher Punks. Mặc kệ việc tác giả tạo ra bộ sưu tập Cipher Punks này tuyên bố họ chỉ có ý định “tôn vinh” những nhân vật này, việc không liên hệ để “đánh tiếng” trước với người thực, việc thực đã tạo ra những phản ứng trái chiều.

Jillian York – một nhà hoạt động về quyền riêng tư kỹ thuật số, người cũng trở thành “cảm hứng” cho tác phẩm của Cipher Punks, đã lên tiếng chỉ trích trên trang Twitter của mình: Tôi không tán thành việc này và muốn gỡ bỏ ngay.

Eva Galperin, một nhân vật khác được “tôn vinh” trong bộ sưu tập cũng thẳng thắn chia sẻ: Đây là một lời khuyên chuyên nghiệp cho những ai muốn tôn vinh tôi. 1 – Đừng bán bất cứ thứ gì có gương mặt của tôi xuất hiện trên đó mà không có sự đồng ý của tôi; 2 – Viết tên tôi cho đúng (Bộ sưu tập “tôn vinh” không hiểu vì lý do gì đã viết sai tên của Eva Galperin); 3 – Sử dụng hình ảnh nào dễ thương hơn đi; 4 – Và đừng tôn vinh bất cứ kẻ hiếp dâm nào (Jacob Appelbaum – một người cũng được tác giả Cipher Punks “tôn vinh” vốn đã bị công khai cáo buộc tấn công tình dục).

Sau nhiều phản đối từ chính các nhân vật được tôn vinh, cũng như các bài viết tiêu cực về sự kiện này xuất hiện rộng rãi, nhóm tác giả Cipher Punks đã gỡ bộ sưu tập này khỏi OpenSea marketplace – sàn giao dịch các vật phẩm kỹ thuật số lớn nhất tính tới thời điểm hiện tại. Việc này đã đặt ra một câu hỏi lớn về việc đánh cắp danh tính, sự thiếu hụt cơ chế bảo vệ trong các thị trường NFT.