Clean code là gì? Các nguyên tắc clean code trong lập trình

Khi viết mã ngoài yêu cầu rằng mã phải hoạt động còn phải làm cho nó dễ đọc, dễ hiểu và dễ bảo trì. Bất kỳ ai cũng có thể viết mã mà máy tính có thể hiểu được. Chỉ những lập trình viên giỏi mới viết được mã mà con người hiểu được dễ dàng. Trong bài viết này, cùng Techie tìm hiểu clean code là gì và tại sao nó lại cần thiết, đồng thời cung cấp các nguyên tắc thực hành tốt nhất để viết clean code.

Clean code là gì?

Mã sạch là thuật ngữ dùng để chỉ mã dễ đọc, dễ hiểu và dễ bảo trì. Mục tiêu của mã sạch là tạo ra phần mềm không chỉ có chức năng mà còn có thể đọc, bảo trì và hiệu quả trong suốt vòng đời của nó.

Lợi ích của clean code là gì?

Khi lập trình viên tuân thủ các nguyên tắc clean code, cơ sở mã sẽ dễ đọc và điều hướng hơn. Điều này giúp các nhà phát triển bắt kịp tốc độ và bắt đầu đóng góp nhanh hơn. Dưới đây là một số lý do tại sao clean code trở nên cần thiết:

• Khả năng đọc và bảo trì: Clean code ưu tiên sự rõ ràng, giúp việc đọc, hiểu và sửa đổi mã dễ dàng hơn. Điều này giúp giảm thời gian cần thiết để nắm bắt chức năng của mã, dẫn đến thời gian phát triển nhanh hơn.
• Hợp tác nhóm: Mã rõ ràng và nhất quán tạo điều kiện giao tiếp và hợp tác giữa các thành viên trong nhóm. Các nhà phát triển dễ dàng hiểu được công việc của nhau và cộng tác hiệu quả hơn.
• Gỡ lỗi và giải quyết vấn đề: Được thiết kế rõ ràng và đơn giản, giúp dễ dàng xác định và hiểu các phần cụ thể của cơ sở mã. Cấu trúc rõ ràng, tên biến có ý nghĩa và các hàm được xác định rõ ràng giúp xác định và giải quyết vấn đề dễ dàng hơn.
• Cải thiện chất lượng và độ tin cậy: Ưu tiên tuân theo các tiêu chuẩn mã hóa đã được thiết lập và viết mã có cấu trúc tốt. Điều này làm giảm nguy cơ xảy ra lỗi, dẫn đến phần mềm có chất lượng cao hơn và đáng tin cậy hơn về sau.

Nguyên tắc Clean code là gì?

Tránh những con số được mã hóa cứng

Sử dụng các hằng số được đặt tên thay vì các giá trị được mã hóa cứng. Viết các hằng số với tên có ý nghĩa truyền đạt mục đích. Điều này cải thiện sự rõ ràng và giúp sửa đổi mã dễ dàng hơn.

Ví dụ: Khi sử dụng số được mã hóa cứng 0,1 để biểu thị mức giảm giá 10%. Điều này gây khó khăn cho việc hiểu ý nghĩa của con số và điều chỉnh tỷ lệ chiết khấu nếu cần ở các phần khác của hàm. Mã cải tiến sẽ thay thế số được mã hóa cứng bằng hằng số được đặt tên TEN_PERCENT_DISCOUNT. Tên ngay lập tức truyền tải ý nghĩa của giá trị, làm cho mã trở nên tự ghi lại hơn.

Sử dụng tên có ý nghĩa và mang tính mô tả

Chọn tên cho các biến, hàm và lớp phản ánh mục đích và hành vi của nó. Điều này làm cho mã tự ghi lại và dễ hiểu hơn mà không cần nhận xét rộng rãi.

Nếu bạn sử dụng các tên chung chung như “price” và “discount” khiến câu không rõ ràng, có thể hiểu khác nhau mà không cần hiểu ngữ cảnh. Thay vào đó, việc sử dụng các tên cụ thể như “product_price” và “discount_amount” sẽ giúp hiểu rõ hơn về ý nghĩa của các biến và cách sử dụng chúng.

Sử dụng các bình luận một cách tiết kiệm

Các nhận xét quá mức hoặc không rõ ràng có thể làm lộn xộn cơ sở mã và trở nên lỗi thời, dẫn đến nhầm lẫn và cơ sở mã lộn xộn.

Nhận xét về hàm này là dư thừa và không thêm giá trị nào. Khi tên hàm đã nêu rõ rằng nó nhóm người dùng theo id, không cần phải bình luận như vậy.

Thay vào đó, hãy sử dụng các nhận xét để truyền đạt “lý do” đằng sau những hành động cụ thể hoặc giải thích các hành vi.

Viết các hàm ngắn chỉ làm một việc

Tuân theo nguyên tắc trách nhiệm duy nhất (SRP), có nghĩa là một chức năng phải có một mục đích và được thực hiện một cách hiệu quả. Các hàm sẽ dễ hiểu, dễ đọc và dễ bảo trì hơn nếu chúng chỉ có một công việc. Việc này cũng làm cho việc kiểm tra trở nên rất dễ dàng.

Nếu một hàm trở nên quá dài hoặc phức tạp, hãy cân nhắc việc chia thành các hàm nhỏ hơn, dễ quản lý hơn.

Nguyên tắc DRY, tránh trùng lặp mã hoặc logic

Tránh viết cùng một mã nhiều lần. Thay vào đó, hãy sử dụng lại mã bằng cách sử dụng các hàm, lớp, mô-đun, thư viện hoặc các cách trừu tượng khác. Điều này làm cho mã hiệu quả hơn, nhất quán và dễ bảo trì hơn. Nó cũng làm giảm nguy cơ sai sót và lỗi vì chỉ cần sửa đổi mã ở một nơi nếu cần thay đổi hoặc cập nhật mã đó.

Tuân theo các tiêu chuẩn viết mã đã được thiết lập

Biết các quy ước trong ngôn ngữ lập trình của bạn về khoảng cách, nhận xét và đặt tên. Hầu hết các ngôn ngữ lập trình đều có các tiêu chuẩn mã hóa và hướng dẫn phong cách được cộng đồng chấp nhận. Dưới đây là một số ví dụ:

– Java:

• Sử dụng CamelCase cho tên biến, hàm và lớp
• Mã thụt lề với bốn dấu cách
• Đặt dấu ngoặc nhọn mở trên cùng một dòng

– Python:

• Sử dụng snake_case cho tên biến, hàm và lớp
• Sử dụng dấu cách trên các tab để thụt lề
• Đặt dấu ngoặc nhọn mở trên cùng một dòng với phần khai báo hàm hoặc lớp-

– JavaScript:

• Sử dụng CamelCase cho tên biến và hàm
• Sử dụng snake_case cho thuộc tính đối tượng
• Mã thụt lề bằng hai dấu cách
• Đặt dấu ngoặc nhọn mở trên cùng một dòng với phần khai báo hàm hoặc lớp

Tái cấu trúc liên tục

Thường xuyên xem xét và cấu trúc lại mã để cải thiện cấu trúc, khả năng đọc và khả năng bảo trì của nó. Xem xét khả năng đọc mã của bạn đối với người tiếp theo sẽ làm việc với nó và luôn để cơ sở mã sạch hơn những gì tìm thấy.

Xử lý lỗi

Xử lý lỗi một cách khéo léo. Sử dụng các khối thử bắt hoặc cơ chế xử lý lỗi thích hợp trong mã của bạn. Điều này ngăn ngừa sự cố không mong muốn và cung cấp thông tin có giá trị để gỡ lỗi. Đừng ngăn chặn lỗi hoặc chỉ ghi lại chúng mà không có phản hồi thích hợp.

Kết luận

Viết clean code không chỉ là một bộ quy tắc mà còn là một tư duy và kỷ luật. Đó là việc tạo ra phần mềm dễ đọc, dễ bảo trì và mở rộng. Bằng cách làm theo các nguyên tắc và thực tiễn này, bạn có thể trở thành một nhà phát triển thành thạo hơn, chất lượng cao hơn. Đây là một thói quen cần được phát triển bằng cách ghi nhớ những nguyên tắc này và áp dụng chúng bất cứ khi nào bạn viết mã.

>> Xem thêm: Low-code là gì? Những kiến thức tổng quan về Low-code